मल्हारगड

 मल्हारगड ट्रेक

6 फेब्रुवारी 2022

~ अमित कालेकर (विनीत जतकर आणि डॉ अमित थत्तेंसोबत)

 (Do like and comment!)

सिंहगड सोडून इतरही किल्ले करण्याचं ठरवून त्यानुसार आज मल्हारगडाची भ्रमंती प्लॅन केली. सासवड/जेजुरीच्याजवळ असलेला हा एक छोटासा किल्ला, झेंडेवाडी आणि काळेवाडी ह्या 2 छोट्याश्या गावांच्यामध्ये. पुण्यापासून जेमतेम 37 किमी वर. मराठ्यांनी बांधलेला हा अगदी शेवटचा किल्ला. पुण्याहून सासवडला जाताना लागणार्‍या दिवेघाटावर लक्ष ठेवण्यासाठी मल्हारगडाची निर्मिती इ. स. १७५७ ते १७६० या काळात केली गेली. पायथ्याला असणार्‍या सोनोरी गावामुळे या गडाला ’सोनोरी’ म्हणूनही ओळखले जाते. सासवड म्हटलं, की गप्पांच्या ओघात उत्तुंग व्यक्तिमत्त्व आचार्य अत्रे आणि कऱ्हा नदी आठवणारच! 

रात्रीच बॅग भरून ठेवलेली. झोपायला 10:30 चे 12 वाजलेच तरी! मोबाईलवर फुकाचा टाईमपास कोण करणार! पहाटे 5 ला उठून आवरून 6 च्या ठोक्याला घराबाहेर पडलो, कार घेऊन वाटेत इतर 2 मित्रांना उचलून कर्वेनगरमार्गे मार्गस्थ झालो. मल्हारगड हे ह्यातल्याच एका अनुभवी मित्राचं सजेशन.

सुमारे 7:30 ला पायथ्याशी कार पार्क करून चढाई सुरू केली. रस्ता केलाय, तो बराच वरपर्यंत जातो. शिवाय एक छोट्या पायवाटेच्या शॉर्टकटनेही वरती जाता येते. थंडी होती, पण साडे आठनन्तर ऊन लागायला लागलं. ब्राईट लाईट! डोळ्यांना त्रास देणारा. किल्ल्यावर आज बरीच गर्दीही होती. बरेच जण पिकनिक मूडवाले.

किल्ल्याचं आणि तटबंदीचं बांधकाम इतर मोठ्या किल्ल्यांच्या तुलनेत जुजबी वाटलं. उंची काही फार नाही, छोट्या डोंगरावर बांधलेला हा किल्ला. किल्ल्याची पडझडही खूप. थोडाफार जीर्णोद्धार केला गेलाय. किल्ला संपूर्ण फिरून पाहायला पाऊण तास पुरेसा आहे. वरती 2 छोटीशी पण छान मंदिरे आहेत, एक खंडोबा आणि दुसरं शिवमंदिर.

किल्ल्याभोवतालचा परिसर बराच सपाट आहे, पण पाणी आहे, अनेक शेततळी अलीकडच्या काळात सरकारी अनुदानावर तयार झालेली आहेत. त्यामुळं हिरवळ आणि मग चांगली शेती दिसते. परिसरात मुख्यतः अंजीर लागवड आहे. आम्ही एका शेताशेजारी गाडी थांबवून थोडी अंजिरे गाडीतच खायला आणि काही घरी न्यायला घेतली. अतिशय ताजी आणि गोड. इतरही काही पालेभाज्या त्यांच्या टवटवीतपणामुळे घ्याव्याश्या वाटणे स्वाभाविकच होते! ह्या कुटुंबवत्सलपणाचे घरी थोडे कौतुकही होते!

अंजिरे घेऊन / खाऊन गाडी पुढं सरकली, आणि रस्त्याच्या डावीकडे असलेल्या एका पाणथळीशेजारी थांबवली, कारण तिथं Little Egret (बगळा), Red Wattled Lapwing (टिटवी), Pond Heron (बगळा) ह्या कॉमन पक्ष्यांबरोबरच Common Moorhen (पाणकोंबडी) आणि Spot Billed Duck (हळदीकुंकू) जोडी ही दिसले. आणि तारेवरती White Breasted Kingfisher (खंड्या) होताच! पण उतरून डिकीतून कॅमेरा बॅग काढून DSLR बाहेर काढून नेम धरेपर्यंत टिटवी सोडून सगळेजण उडाले! पण मग थोडंसं पुढं गेल्यावर डोळ्यांच्या कोपऱ्यात एक ओझरती हालचाल जाणवली अन गाडी परत थोडी मागे घेऊन उजवीकडच्या कंपाऊंडच्या सिमेंट खांबावर नजर गेली, तर त्यावर बसलेला Ashy Crowned Sparrow Lark Male (डोंबारी चंडोल नर) दिसला! जड अशी कॅमेरा बॅग आणि अजून एक छोटी सॅक (पाणी, टोपी, खाणं इत्यादीसाठीची) अंगावर वागवत ट्रेक करण्याचा प्लॅन अगदीच काही वाया गेला नाही! पण, ती टोपी मात्र मी जन्मजात वेंधळेपणामुळं कुठंतरी विसरलो 😢

घरून येताना आणलेले काही खाद्यपदार्थ वरतीच संपवले. पण आता खाली उतरल्यानन्तर मिसळ खायचा प्लॅन होता. इथल्या रस्त्यांवर मिसळीची य दुकाने आहेत. इतकी दुकाने लगोलग का, आणि ती किती चालत असतील हा एक प्रश्नच. आम्ही आपले शकुंतला मिसळीकडे वळलो. चव बरी होती. भरीस थंडगार चविष्ट मठ्ठाही होता. ही झाली रेग्युलर मिसळ. स्पेशल मिसळीच्या प्लेटमध्ये गुलाबजामही देतात! आम्ही लांबूनच हात जोडले!

आता सासवडमध्ये संगमेश्वर मंदिर पहावे म्हणून गाडी तिकडं वळवली. गावातून छोट्या रस्त्याने पेठेतून नदीकाठी जावे लागते. आधी पुरंदरे वाडा लागतो, मग भैरवनाथ मंदिर अन मग पुढं संगमेश्वर.  पुरंदरे वाड्याची भिंत किती भव्य आहे! पण वाडा बंद होता, बहुधा जीर्णोद्धार सुरू असावा. 

संगमेश्वर मंदिर छान आहे, त्याचंही दुरुस्तीचं काम सुरू आहे. पण नदी अतिशय गलिच्छ. पाणवनस्पती आणि सांडपाणी. बरीच दुर्गंधी. बिचाऱ्या संगमेश्वराने ही मास्क घालावा का आता?? अजून एक निरीक्षण म्हणजे इलेक्ट्रिक वायर्सनी मंदिरांची शोभा अक्षरशः घालवली आहे आपल्याकडे. दीपमाळ, कळस किती वाईट दिसतात त्या वायर्समुळं 😢 आणि हे बऱ्याच देवस्थानांच्या बाबतीत आहे.

मोनोलिथिक नंदी काय छान दिसतो! बरीच मोठी कोरीव मूर्ती ती. पण इथं 2 नंदी आहेत, मोठा मंदिरात आणि छोटा बाहेर. ह्याचं कोडं काही उलगडलं नाही. मंदिराचे बांधकाम आवडले, टीपीकल कोरीवकाम, नक्षीकाम आहे.

आता परतीची वाट धरली. येताना बरंच ट्रॅफिक लागलं.

एका छोट्याशा पण छान ट्रेकच्या आठवणी घेऊन दुपारी 12 च्या सुमारास घर गाठलं! (तसं पाहिलं तर आज आमच्यापेक्षा गाडीचाच व्यायाम जास्त झाला!) पुढचा किल्ला वाई परिसरातला करायचा असं ठरवून. बहुधा केंजळगड / पांडवगड. आणि तोही एक महिन्याच्या आत!